Το ορθό ή απευθυσμένο παχύ έντερο και ο πρωκτός αποτελούν το τελικό τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα. Το μήκος του τελικού αυτού τμήματος του εντέρου είναι περίπου 20 εκ., ωστόσο οι παθήσεις που μπορούν να το προσβάλλουν είναι πολλαπλές. Παθήσεις όπως η αιμορροϊδοπάθεια, η ραγάδα, τα συρίγγια, η πρόπτωση, τα αποστήματα, τα κονδυλώματα, η ορθοκήλη και ο καρκίνος. Άλλοτε έχουν αποκλειστικά τοπικό χαρακτήρα, συχνά όμως αποτελούν τοπική εκδήλωση συστηματικού νοσήματος, όπως της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου Crohn. Επιπλέον η περιοχή του πρωκτού διαθέτει πολλαπλούς και πολυσύνθετους μηχανισμούς και δομές, όπως είναι οι σφιγκτηριακοί μηχανισμοί, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο ενδεχόμενη χειρουργική παρέμβαση. Για τους λόγους αυτούς η περιοχή αυτή θα πρέπει πάντοτε να αποτελεί αντικείμενο εξειδικευμένου γιατρού. Το πιο σημαντικό βέβαια χαρακτηριστικό της εν λόγω περιοχής είναι ότι αποτελεί την πιο συχνή θέση εντόπισης του καρκίνου του παχέος εντέρου, με συχνότητα συντριπτικά μεγαλύτερη από άλλες θέσεις. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός, ότι όχι σπάνια η ριζική χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου της περιοχής αυτής προϋποθέτει τη συναφαίρεση των σφιγκτήρων κι επομένως την εγκατάσταση μόνιμης κολοστομίας –παρά φύση έδρας- τεκμηριώνει την αδιαμφισβήτητη σπουδαιότητα της δακτυλικής εξέτασης και της ορθοσκόπησης.

Δακτυλική εξέταση

Ο γιατρός φορώντας γάντια κι αφού εφαρμόσει τοπικό λιπαντικό-αναισθητικό, εισάγει το δείκτη του χεριού του διά του πρωκτικού δακτυλίου και με την αίσθηση της αφής προσπαθεί να αντιληφθεί παθολογικές δομές, που έχουν να κάνουν με τον εντερικό σωλήνα, τον προστάτη, τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας, ακόμη και την ουροδόχο κύστη. Επιπρόσθετη βοήθεια προσφέρει η εφαρμογή εξωτερικής πίεσης στην κοιλιά με το άλλο χέρι. Στις γυναίκες επίσης συχνά εφαρμόζεται η αμφίχειρη εξέταση, κατά την οποία ταυτόχρονα εισάγεται και ο δείκτης του άλλου χεριού στον κόλπο. Η εξέταση συνήθως είναι ανώδυνη, εκτός εάν υπάρχει παθολογία τοπικά, όπως αιμορροΐδες ή ραγάδα. Για το λόγο αυτό ο γιατρός οφείλει να πάρει ένα αναλυτικό ιστορικό πριν προχωρήσει στην εξέταση.

Η δακτυλική εξέταση μπορεί να μας δώσει πολύ χρήσιμες πληροφορίες για πλήθος παθολογικών καταστάσεων όπως:

• Υπερτροφία του προστάτη αδένα
• Κύστεις, όγκοι ή φλεγμονή των έσω γεννητικών οργάνων
• Οξεία σκωληκοειδίτιδα με περιτονίτιδα
• Όγκοι του ορθού
• Αιμορροΐδες, ραγάδα, περιεδρικό συρίγγιο ή απόστημα κι άλλα παθολογικά μορφώματα του πρωκτικού σωλήνα, όπως έλκη, κονδυλώματα
• Παρουσία αίματος κόκκινου στον εντερικό σωλήνα, όπως π.χ. σε καρκίνο του παχέος εντέρου ή μαύρου, όπως επί γαστρορραγίας
• Απουσία κοπράνων από τη λήκυθο του ορθού, όπως επί αποφράξεως (ειλεού) του εντέρου
• Εκτίμηση του τόνου του σφιγκτηριακού μηχανισμού, π.χ. επί ακράτειας κοπράνων

Η δακτυλική εξέταση μπορεί να γίνει σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση, σε γονατοαγκωνιαία θέση ή στις γυναίκες συνήθως σε γυναικολογική θέση. Αποτελεί βασική εξέταση και πρέπει να μην παραλείπεται ποτέ σε οποιοδήποτε ασθενή επισκέπτεται το χειρουργό. Σύμφωνα δε με τις συστάσεις της αμερικανικής χειρουργικής εταιρείας επιβάλλεται η ετήσια εφαρμογή της σε κάθε άτομο που συμπληρώνει το 50ό έτος της ηλικίας του στα πλαίσια ανίχνευσης καρκίνου του προστάτη και του ορθού.

Πρωκτοσκόπηση

Πρόκειται για μία απλή εξέταση άμεσης επισκόπησης του εσωτερικού του πρωκτού με την εισαγωγή ειδικού λεπτού σωλήνα, που φέρει φωτισμό στην άκρη του. Διενεργείται σε συνθήκες ιατρείου, χωρίς αναισθησία. Συνιστάται σε περιπτώσεις αποβολής αίματος με τα κόπρανα, περιπρωκτικού πόνου, αιμορροΐδων, πρόπτωσης ορθού, περιεδρικού αποστήματος, ψηλαφητού μορφώματος στη δακτυλική εξέταση ή και καρκίνου του πρωκτού. Αντενδείκνυται σε ασθενείς με καρδιολογικό ιστορικό, καθώς και σε περιπτώσεις στενωμένου πρωκτικού δακτυλίου. Συνιστάται κένωση του ορθού πριν την εξέταση είτε αυτόματη, είτε με τη χρήση υποκλυσμού.

Τεχνική
Προηγείται πάντα δακτυλική εξέταση όπως περιγράφεται ανωτέρω. Στη συνέχεια επιλέγεται το κατάλληλο μέγεθος οργάνου για την εκτέλεση πρωκτοσκόπησης, ορθοσκόπησης ή σιγμοειδοσκόπησης. Αφού εμποτιστεί σε λιπαντικό εισέρχεται εντός του πρωκτού και προωθείται ήπια, ακολουθώντας τις καμπές του ορθού, ενώ παράλληλα με ειδική συσκευή ο αυλός του εντέρου διατείνεται με την εισαγωγή αέρα. Έτσι διευκολύνεται η απρόσκοπτη επισκόπηση του τοιχώματος του εντέρου κατά την απόσυρση του οργάνου. Σε περίπτωση εντοπισμού βλάβης, διενεργείται εύκολα κι ανώδυνα λήψη υλικού (βιοψίας) προς εξέταση.

Ο ασθενής κατά τη διάρκεια της εξέτασης ενδέχεται να αισθανθεί λίγο πίεση, ίσως κι επιθυμία για αφόδευση.

Συμπερασματικά
Η δακτυλική πρωκτική εξέταση και η πρωκτο/ορθοσκόπηση είναι δύο απλές κι ανώδυνες εξετάσεις, με τη βοήθεια των οποίων εύκολα ανευρίσκουμε ή αποκλείουμε παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες δυνητικά μπορεί να καταστούν θανατηφόρες (καρκίνος). Είναι λοιπόν έγκλημα στις μέρες μας να μη διαπιστώνεται ο καρκίνος του ορθού και του πρωκτού –ο πλέον συχνός κι ακρωτηριαστικός (παρά φύση έδρα)- στα πλέον πρώιμα και δυνητικά ιάσιμα στάδια ανάπτυξής του.