Γενικά
Το αδενοκαρκίνωμα του στομάχου αποτελεί το συχνότερο κακοήθη όγκο του στομάχου. Ο καρκίνος του στομάχου αποτελεί τον τέταρτο συχνότερο καρκίνο παγκοσμίως μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού και του παχέος εντέρου και τη δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από καρκίνο στον κόσμο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Η χειρουργική αφαίρεση παραμένει η μόνη επιλογή με στόχο την ίαση, αν και ένα ικανό ποσοστό των ασθενών τη στιγμή της διάγνωσης έχει πλέον αρκετά προχωρημένη νόσο. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια όσον αφορά στις επικουρικές θεραπείες, έχει βελτιώσει τα ποσοστά επιβίωσης στους ασθενείς. Ωστόσο, οι επικουρικές θεραπείες προσφέρουν μόνο παρηγορική θεραπεία στους ασθενείς εκείνους, που έχουν προχωρημένη νόσο.

Επιδημιολογία
Η επίπτωση του καρκίνου του στομάχου έχει μεγάλη γεωγραφική διακύμανση, με τη μεγαλύτερη επίπτωση στην Ιαπωνία, στην Κορέα, την Ανατολική Ευρώπη και σε ορισμένες περιοχές της Νοτίου Αμερικής και τη μικρότερη επίπτωση στην Βόρειο Αμερική και σε περιοχές της Αφρικής. Πάνω από το 70% των καρκίνων του στομάχου εμφανίζονται σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο καρκίνος του στομάχου είναι ελάχιστα συχνότερος στους άνδρες. Η επίπτωση αυξάνει με την ηλικία. Η μέση ηλικία εμφάνισης καρκίνου του στομάχου στον άνδρα είναι τα 70 έτη και στη γυναίκα τα 74 έτη.

Παραδοσιακά, το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων του στομάχου εντοπιζόταν στο άντρο. Ωστόσο σήμερα η συχνότητα του καρκίνου του άντρου έχει μειωθεί και έχει αυξηθεί η συχνότητα του καρκίνου της καρδιακής μοίρας του στομάχου, με ρυθμό που ξεπερνά το ρυθμό αύξησης της επίπτωσης κάθε άλλης κακοήθειας.

Έτσι, το αδενοκαρκίνωμα της εγγής μοίρας του στομάχου αποτελεί σήμερα σχεδόν το 50% όλων των τύπων καρκίνων του στομάχου. Οι λόγοι που έχουν οδηγήσει σε αυτή την αλλαγή δεν είναι σαφείς, αλλά είναι πολύ πιθανό παράγοντες, όπως ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος, η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων και η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Οι όγκοι που εντοπίζονται στο έλασσον τόξο είναι πιο συχνοί συγκριτικά με αυτούς του μείζονος τόξου.

Σχεδόν στο 10% των καρκίνων του στομάχου, ο όγκος μπορεί να καταλαμβάνει όλο τον στόμαχο, με τα κακοήθη κύτταρα να διηθούν πέραν της εμφανούς μάζας, μία κατάσταση, που ονομάζεται πλαστική λινίτιδα.

Ο πρώιμος γαστρικός καρκίνος

είναι μία οντότητα, που χαρακτηρίζεται από όγκο περιορισμένο στον βλεννογόνιο ή τον υποβλεννογόνιο χιτώνα του στομάχου. Στην Ιαπωνία, όπου υπάρχει πολύ ανεπτυγμένο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου, ο πρώιμος γαστρικός καρκίνος αποτελεί περίπου το 50% του συνόλου των γαστρικών καρκίνων, ενώ στις Η.Π.Α. το αντίστοιχο ποσοστό είναι μικρότερο του 10%.

Παράγοντες κινδύνου

• Παράγοντες κινδύνου και οι προστατευτικοί παράγοντες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του καρκίνου του στομάχου.
• Επίκτητοι Παράγοντες Κινδύνου
• Δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε αλάτι
• Δίαιτα υψηλής περιεκτικοτητας σε νιτρώδη και νιτρικά άλατα
• Καπνιστες και παστές τροφές
• Χαμηλή πρόσληψη βιταμινών Α και C
• Πόση νερού από γεωτρήσεις – πηγάδια
• Κάπνισμα τσιγάρου
• Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού
• Ιός Epstein-Barr
• Έκθεση σε ακτινοβολία
• Προηγηθείσα επέμβαση στο στόμαχο
• Ανθρακωρύχοι
• Εργάτες σε βιομηχανία ελαστικών
• Γενετικοί Παράγοντες Κινδύνου
• Ομάδα αίματος Α
• Κακοήθης αναιμία
• Οικογενειακό ιστορικό
• Κληρονομικός μη πολυποειδής καρκίνος του παχέος εντέρου
• Σύνδρομο Li-Fraumeni

Προστατευτικοί Παράγοντες

• Ωμά λαχανικά
• Εσπεριδοειδή
• Αντιοξειδωτικά – Βιταμίνες Α και C
• Σελήνιο, ψευδάργυρος, σίδηρος
• Πράσινο τσάι

Κλινική εικόνα
Σε πρώιμα στάδια ο καρκίνος του στομάχου σπανίως προκαλεί συμπτώματα. Συνεπώς, περίπου 80-90% των ασθενών έχει τοπικά προχωρημένη ή ακόμα και μεταστατική νόσο τη στιγμή της διάγνωσης. Η αρχική συμπτωματολογία περιλαμβάνει:

• Άτυπα δυσπεπτικά ενοχλήματα και εύκολο κορεσμό
• Άτυπα κοιλιακά άλγη
• Απώλεια βάρους- ανορεξία
• Αναιμία (ως συνέπεια της χρόνιας απώλειας αίματος)

Δυσφαγία παρουσιάζεται σε ασθενείς με καρκίνο του εγγύς τμήματος στομάχου. Αντιθέτως, οι ασθενείς με καρκίνο του άπω τμήματος του στομάχου παραπονιούνται για ναυτία, έμετο ειδικά όταν ο όγκος αποφράσει τον αυλό.

Ευρήματα από την κλινική εξέταση σπανίως υπάρχουν σε πρώιμα στάδια της νόσου. Σε πιο προχωρημένη νόσο οι ασθενείς μπορεί να έχουν ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά, ασκίτη, ίκτερο ή/και καχεξία.

Διάγνωση
Οι ασθενείς με πιθανό καρκίνο του στομάχου πρέπει να υποβληθούν για τη διάγνωση και τη σταδιοποίησή τους σε:

• Πλήρη αντικειμενική εξέταση (ιστορικό και φυσική εξέταση)
• Εργαστηριακό έλεγχο (γενική αίματος, βιοχημικό έλεγχο, καρκινικούς δείκτες)
• Οισοφαγογαστροσκόπηση με λήψη βιοψιών
• Ακτινογραφία θώρακος
• Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας
• Αξονική τομογραφία θώρακος (για όγκους στη εγγύς μοίρα του στομάχου)
• Ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα
• Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET scan)
• Διαγνωστική λαπαροσκόπηση

Η ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού με ταυτόχρονη λήψη βιοψιών παραμένει η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου.

Η αξονική τομογραφία, η οποία εφαρμόζεται στον προεγχειρητικό έλεγχο των ασθενών με καρκίνο του στομάχου, είναι πολύ χρήσιμη καθώς μπορεί να ανιχνεύσει μεταστάσεις στο ήπαρ, τοπική διήθηση παρακείμενων δομών, περιοχική και απομακρυσμένη λεμφαδενική διήθηση, καθώς επίσης και την ύπαρξη ασκίτη.

Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα αποτελεί ένα αξιόλογο μέσο για τη σταδιοποίηση των ασθενών με τοπική και περιοχική νόσο, καθορίζοντας με αξιοπιστία το βάθος διήθησης και τη λεμφαδενική συμμετοχή. Η συνολική του ακρίβεια είναι περίπου 75-80%, ωστόσο εξαρτάται σημαντικά από την εμπειρία του εξεταστή.

Η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET – positron emission tomography), με φθοριομένη γλυκόζη (18-FDG), μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προεγχειρητική σταδιοποίηση σε ορισμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, λόγω του κόστους της και της ελάχιστης εμπειρίας στη χρήση της δεν είναι ευρέως χρησιμοποιούμενη.

Η διαγνωστική λαπαροσκόπηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην ανίχνευση μικρού μεγέθους περιτοναϊκών και ηπατικών μεταστάσεων, με αποτέλεσμα ασθενείς με μεταστατική νόσο και χαμηλό προσδόκιμο επιβίωσης να μην υποβάλλονται άσκοπα σε μια λαπαροτομία.