Εντερική απόφραξη (έμφραξη ορθότερα) συμβαίνει όταν για κάποιο λόγο παρεμποδίζεται η απρόσκοπτη προώθηση του εντερικού περιεχομένου προς τον πρωκτό. Μπορεί να συμβεί οπουδήποτε από το το δωδεκαδάκτυλο μέχρι το ορθό, ενώ μπορεί να είναι πλήρης απόφραξη ή μερική.

Όταν συμβεί η απόφραξη, οι υγρές και στερεές τροφές, μαζί με τα υγρά της πέψης συγκεντρώνονται κεντρικότερα της απόφραξης, με αποτέλεσμα το έντερο να διατείνεται κεντρικά, ενώ αντίθετα περιφερικά του κωλύματος αδειάζει και κολαπσάρεται, αφού το περιεχόμενο αυτού του τμήματος προωθείται κανονικά. Η προοδευτική διάταση του εντέρου προκαλεί αύξηση στην ενδοαυλική πίεση και συμπίεση του εντερικού τοιχώματος, με συνέπεια την ισχαιμία του ή και τη διάτρησή του.

Αιτιολογία
Πολλές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν αυτό, που καλείται παραλυτικός ειλεός. Σε αυτόν δεν υπάρχει μηχανικό κώλυμα, αλλά κάποια άλλη αιτία επιδρά στην κινητική λειτουργία του εντέρου και την καταστέλλει. Αυτή η αιτία μπορεί να είναι κάποια αναπνευστική λοίμωξη, ένα ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο, η οξεία νεφρική ανεπάρκεια, το τραύμα, σοβαρός υποθυρεοειδισμός, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης, παρατηρείται συχνά δε κατά την πρώιμη μετεγχειρητική περίοδο.

Οι συμφύσεις και ο ουλώδης ιστός, που δημιουργούνται μετά από κάποιο χειρουργείο στην κοιλιά, είναι πιθανό να παγιδεύσουν κάποιο κομμάτι του εντέρου και να προκαλέσουν τη μηχανική του απόφραξη. Το ίδιο μπορεί να προκαλέσει μία κήλη ή και η συστροφή τμήματος του εντέρου.

Αυτό μπορεί να συμβεί είτε στο παχύ ή στο λεπτό έντερο. Όσο αφορά στο παχύ έντερο, συνηθέστερη αιτία απόφραξης αποτελεί ο καρκίνος. Άλλες αιτίες εντερικής απόφραξης αποτελούν:

• φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και η εκκολπωματίτιδα
• η χολολιθίαση
• ξένο σώμα από κατάποση
• ο εγκολεασμός του εντέρου

Κλινική συμπτωματολογία
Ποικίλλει από ήπια μέχρι σοβαρή κι εξαρτάται από τη θέση και τον τύπο της απόφραξης. Συνήθως αρχικά παρατηρείται εμετός, κοιλιακό άλγος και αναστολή της αποβολής αερίων και κοπράνων. Στην απόφραξη του λεπτού εντέρου τα συμπτώματα είναι κατά κανόνα πιο οξέα και η εικόνα πιο θορυβώδης. Γρήγορα η κοιλιά διατείνεται, ενώ μπορεί να παρατηρηθούν και διάρροιες σε ατελείς αποφράξεις, οι οποίες επιφέρουν παροδική βελτίωση.

Διάγνωση
Η βασικότερη εξέταση είναι η φυσική. Διαπιστώνεται η κοιλιακή διάταση, ο μειωμένος έως εξαφανισμένος εντερικός περισταλτισμός και ευαισθησία της κοιλιάς. Προσοχή χρειάζεται, ώστε να αποκλειστούν μη χειρουργικές κλινικές οντότητες με παρόμοια συμπτωματολογία, όπως η γαστρεντερίτιδα και η παγκρεατίτιδα.

Εργαστηριακώς λαμβάνονται αιματολογικές εξετάσεις, που μπορεί να αναδείξουν στοιχεία φλεγμονής, ενώ εξετάζονται ακόμη η νεφρική και ηπατική λειτουργία. Απλές ακτινογραφίες και η αξονική τομογραφία θέτουν τη διάγνωση, ενώ δίνουν και σημαντικές πληροφορίες για την αιτία του προβλήματος.

Αντιμετώπιση
Εξαρτάται από την αιτία της απόφραξης. Ως γενικά μέτρα αντιμετώπισης κάθε μορφής ειλεού εφαρμόζονται η τοποθέτηση ρινογαστρικού σωλήνα για την αποσυμφόρηση του γαστρεντερικού σωλήνα και η ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών για τη διόρθωση αντίστοιχων ελειμμάτων. Ο παραλυτικός ειλεός σύντομα λύνεται αυτόματα. Ο ατελής αποφρακτικός ειλεός επίσης, συνήθως υφίεται με συντηρητικά μέτρα αντιμετώπισης. Δυστυχώς όχι σπάνια απαιτείται χειρουργείο. Ανάλογα με τη θέση της απόφραξης μπορεί να χρειαστεί:

• ερευνητική λαπαροτομία υπό γενική αναισθησία, κατά την οποία ερευνάται το αίτιο κι εν συνεχεία αποκαθιστώνται οι βλάβες
• ερευνητική λαπαροσκόπηση. Η μέθοδος έχει απόλυτη ένδειξη επί συμφύσεων, οι οποίες εύκολα διατέμνονται, απελευθερώνοντας το μπλοκαρισμένο έντερο με ελάχιστα επεμβατική προσπέλαση.
• σε περιπτώσεις καρκίνων παχέος εντέρου όχι σπάνια τοποθετούνται ενδοσκοπικά stent για την παροδική ανακούφιση του εντέρου
• Όταν οι βλάβες είναι τέτοιες, που επιβάλλουν την τμηματική εντερεκτομή, επειδή η συνένωση τμημάτων φλεγμαίνοντος και ακάθαρτου εντέρου ενέχει κίνδυνο διαφυγής και περιτονίτιδας, διενεργείται προσωρινή στομία για την παράκαμψη των κοπράνων.

Τέλος, θέση έχουν πολλά φαρμακευτικά σκευάσματα, όπως αναλγητικά οπιοειδή, αντιεμετικά και σπασμολυτικά.