Γενικά
Το πάγκρεας είναι ένας αδένας, που βρίσκεται πίσω από το στόμαχο και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη. Διαθέτει δύο μοίρες, την εξωκρινή, που παράγει το παγκρεατικό υγρό και βοηθά στην πέψη των τροφών και την ενδοκρινή, που παράγει την ινσουλίνη και συμβάλλει στη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα. Η πλειονότητα των παγκρεατικών καρκίνων άρχεται από την εξωκρινή μοίρα. Πρόκειται για εξαιρετικά επιθετικό καρκίνο, ο οποίος διαδράμει ασυμπτωματικός μέχρι τα προχωρημένα στάδιά του.

Συμπτώματα
Στα συμπτώματα του παγκρεατικού καρκίνου συγκαταλέγονται:

• Ίκτερος (κιτρινωπή χροιά δέρματος κι επιπεφυκότων)
• Πόνος στην άνω κοιλία ή στο μέσο της κοιλιάς ή και στη ράχη
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Απώλεια όρεξης
• Αδυναμία, κόπωση
• Κατάθλιψη

Παράγοντες κινδύνου
Ενοχοποιούνται:

• το κάπνισμα
• η χρόνια παγκρεατίτιδα
• συγγενείς παθήσεις και καταστάσεις
• συγγενή σύνδρομα παγκρεατικού καρκίνου
• ο πολυετής σακχαρώδης διαβήτης

Διάγνωση
Μετά τη λήψη ενός εμπεριστατωμένου ιστορικού, ακολουθεί σχολαστική κλινική εξέταση και στη συνέχεια διενεργούνται παρακλινικές εξετάσεις:

• αξονική τομογραφία
• μαγνητική τομογραφία
• ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα
• ερευνητική λαπαροσκόπηση
• ενδοσκοπική ανάστροφη χολαγγειοπαγκρεατογραφία
• διαδερμική διηπατική χολαγγειογραφία
• λήψη ιστοτεμαχίου για βιοψία

Θεραπεία
Εφαρμόζεται η χειρουργική εκτομή, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία.
Δύο τύποι επεμβάσεων εκτελούνται:

• Δυνητικά θεραπευτική χειρουργική: όταν ο παρακλινικός έλεγχος πιστοποιεί εξαιρέσιμο όγκο.
• Παρηγορική χειρουργική: όταν ο όγος είναι εκτεταμένος κι έχει δώσει μεταστάσεις. Εφαρμόζεται για την ύφεση των συμπτωμάτων.

Δυνητικά θεραπευτική χειρουργική
Είναι σύνηθες τα διεγχειρητικά ευρήματα να διαφέρουν από τα προεχειρητικά, πάντοτε σε βάρος της εξαιρεσιμότητας του όγκου, οπότε και η δυνητικά θεραπευτική επέμβαση μετατρέπεται σε παρηγορική ή και διακόπτεται.

Η αλήθεια είναι, πως μόνο η χειρουργική προσδίδει, έστω και λίγες, ελπίδες θεραπείας. Ακόμη και στις περιπτώσεις, που η επέμβαση φαίνεται ριζική, πολύ συχνά τελικά κύτταρα του όγκου ήδη έχουν μεταναστεύσει σε άλλες θέσεις, καθιστώντας την ίαση αδύνατη. Τα αποτελέσματα ασφαλώς είναι πολύ πιο ευνοϊκά στις περιπτώσεις νευροενδοκρινικών όγκων, όπως και στις περιπτώσεις εντόπισης του όγκου στην κεφαλή, όπου και τα συμπτώματα είναι και πιο έκδηλα.

Μερική παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (Whipple procedure): Αφαιρείται η κεφαλή και τμήμα του σώματος του παγκρέατος μαζί με το 12δάκτυλο, τμήμα του χοληδόχου πόρου, τη χοληδόχο κύστη, τμήμα του στόμαχου και τους επιχώριους λεμφαδένες. Τα εναπομείναντα κολοβώματα συρράπτονται με τμήμα λεπτού εντέρου, ώστε να αποκατασταθεί η συνέχειά τους.

Η επέμβαση αυτή θεωρείατι η μητέρα των επεμβάσεων κι ασφαλώς ενέχει τον κίνδυνο πολλαπλών επιπλοκών, όπως:

• διαφυγή υγρών από τα σημεία των πολλαπλών συνενώσεων – συρραφών
• λοιμώξεις
• αιμορραγία
• διαταραχές στη γαστρική κένωση μετεγχειρητικά

Απώτερες επιπλοκές θεωρούνται η απώλεια βάρους, δυσπεπτικές διαταραχές, αλλαγή των εντερικών συνηθειών και ο σακχαρώδης διαβήτης. Ουραία παγκρεατεκτομή: αφαιρείται η ουρά και τμήμα του σώματος του παγκρέατος, όπως και ο σπλήνας. Ολική παγκρεατεκτομή: αφαιρείται το πάγκρεας στο σύνολό του και φυσικά μετεγχειρητικά καταλείπεται μόνιμος, ανθεκτικός διαβήτης.

Παρηγορική χειρουργική
Όταν ο καρκίνος ανευρίσκεται σε προχωρημένα στάδια κι έχει διηθήσει παρακείμενα όργανα, η ριζική αφαίρεσή του καθίσταται αδύνατη, αλλά κι επικίνδυνη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η χειρουργική έχει θέση μόνο παρηγορητικά, δηλαδή για να απαλλάξει τον ασθενή από επίμονα συμπτώματα, όπως εμετό και ίκτερο. Για το σκοπό αυτό εκτελούνται παρακαμπτήριες επεμβάσεις, που αποσυμφορούν τον πεπτικό σωλήνα ή το χοληφόρο δένδρο.
Άλλοτε πάλι η αποσυμφόρηση επιτελείται με την ενδοσκοπική τοποθέτηση stent στις στενωμένες θέσεις, όπου κι όποτε αυτό καθίσταται εφικτό.

Πρόγνωση
Σύμφωνα με πολλές μελέτες μόνο 23% των ασθενών με αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος ζουν ένα χρόνο μετά τη διάγνωση και μόνο 4% από αυτούς ξεπερνούν την 5ετία εν ζωή.